Tartışma:Attila
Şablon:Kaynaksız Şablon:Diğer anlamı2 Şablon:Kraliyet bilgi kutusu Attila (395-453), Avrupa Hun İmparatorluğu hükümdarı.
İçindekiler
Hayatı
Babası Muncuk Han (Boncuk Han)'dır. Amcası Rua, onu babası öldükten sonra bozkırda tek başına yaşamaya çalışırken bulmuş ve yanına almıştır. Vizigotlara karşı Roma İmparatorluğu'yla ittifak yapan Attila<ref name="Golden">Şablon:Web kaynağı</ref>, bir süreliğine Roma'ya Flavius Aetius'un davetlisi olarak gitmiştir. Rua'nın ölümü üzerine, kardeşi Bleda ile birlikte Hun İmparatorluğu'nun ortak hükümdarı olmuştur. Bleda 445 yılında ölünce, Attila<ref name="Golden"/> tek başına Hun hükümdarı olmuştur. Daha sonra aşık olduğu esir kızla (Nakara) evlenen Attila'nın bir oğlu olmuş, eşi Nakara doğum sırasında hayatını kaybetmiştir.
Hükümdarlığı boyunca ordusu ile Batı ve Doğu Roma İmparatorluklarına sık sık sefer düzenleyen Attila<ref name="Golden"/>, Orta Çağ batı kaynaklarında acımasızlığı ile anılır. Bu nedenle de Avrupa'da "Tanrının Kırbacı" (Latince: Flagellum Dei, İngilizce: Scourge of God, İtalyanca: Flagello di Dio, Fransızca: Fléau de Dieu) olarak tanınır.
Buna karşılık Cermen (Alman) efsanelerinde Attila, çok büyük ve iyiliksever bir hükümdardır. Attila'nın sarayında birçok Germen hükümdarı yaşar. Nibelungen Destanı, Hun-Germen mücadelelerinden meydana gelir. Bu hikâyelerde Attila, Etzel adında büyük otoriteye sahip, barışsever ve yalnız asilere karşı kılıç kuşanan asil ruhlu bir hükümdardır. Avrupa Hun İmparatorluğu'nun başkenti olan Etzelburg adının buradan geldiği bilinmektedir. Aetus ile yaptığı Katalon Savaşında Roma ordusu dağılmış, Batı Got kralı Theodeirch ölmüştür. Attila ordusunu dinlendirerek kaçan Aetus'u takip etmedi.
Batı Roma İmparatorluğu'na sefer yaparken Papa Büyük Leo'nun araya girmesiyle Attila Roma seferini durdurdu ve Romalıları haraca bağladı. Bir rivâyete göre, Attila, son eşi İldiko tarafından öldürülmüştür.<ref>The night Attila died: solving the murder of Attila the Hun, Michael A. Babcock, Berkley Publishing Group, 2005, ISBN0425202720.</ref>
Mezarının nerede olduğu bilinmemektedir. Cenazesine katılanlar, mezarın yerinin bilinmemesi için öldürülmüştür. Ama tarihçiler arasında Tuna Nehri'nin yatağının bir süreliğine değiştirildiğine ve hazineleriyle birlikte Attila'nın nehrin altına gömüldüğüne, daha sonra da nehir yatağının eski haline getirildiğine dair yaygın bir inanış vardır. Nehrin aşırı uzunluğundan ve birçok ülkeden geçtiği için bürokratik sorunlar çıkacağından kazı çalışması yapılamamaktadır.
Günümüzde, Attila<ref name="Golden"/> bazıları için kahraman (özellikle Türk ve Macar kültüründe) olarak alınır.
Görünüşü, karakteri
Attila'nın görünümü ile ilgili bilgiler genelde ikinci el kaynaklardır. Ancak kendisini bizzat gören Bizanslı tarihçi Priskos Attila'yı şöyle açıklıyor:
"Kısa boylu, geniş göğsü olan, gözleri küçük, burnu yassı ve ince grimsi sakalları olan, bronz tenli."
Attila'nın isminin kaynağı tartışmalara neden olmuştur. Türk kaynaklarına göre Volga Nehri'nin eski ismi olan Atıl/İtil/Atal kelimelerine oralı anlamı veren illa kelimesiyle birleşmesi sonucu Attila ismi oluşmuştur. Diğer bir görüşe göre at/atıl/atılmak anlamına gelir.<ref name="bro2">The World of the Huns, Chapter IX. Language, O. Maenchen-Helfen.</ref> Diğer bir Türk efsanesine göre ise kendisine Atlı Han da denirdi. Macar kaynaklarına göre yargı anlamına gelen Ítélet kelimesinden türemiştir.<ref name="bro2" /> İngilizce'ye Etele, Etla olarak geçmiş, Almanca'da ise Etezel olarak geçmiştir. Macaristan'da yaygın kullanım Attila iken Türkiye'de Atilla veya Atila şeklindedir.
Günümüz kültürüne etkisi
Biyografik filmler
- Attila (1954) Pietro Francisci'nin Anthony Quinn ve Sophia Loren'in yer aldığı sinema filmi.
- Sign of the Pagan (1954), Douglas Sirk'in Jack Palance ve Jeff Chandler'ın yer aldığı sinema filmi.
- Attila (1991), Christopher Swann'ın TV filmi.
- Attila (2001), Dick Lowry'nin TV filmi.
Bilgisayar oyunları
- Civilization 5 Gods and King's eklenti paketi
- Rome Total War: Barbarian Invasion
- Age of Empires 2 The Conquerors: Attila the Hun Campaign (2000)
- Total War: Attila (2015)
