Reşîdüddîn Fazlullah-ı Hemedânî sayfasının kaynağını görüntüle

{{Kişi bilgi kutusu
| isim   = Reşîdüddîn Fazlullah-ı Hemedânî
| resim = Rashid-al-Din Hamadani.jpg
| resim_boyutu   = 200px
| başlık     = 
| doğum_tarihi   = [[1249]]
| uyruk  = 
| doğum_adı  = <small>Ebü’l-Hayr (Ebü’l-Fazl) Hâce Reşîdüddîn Fazlullāh b. İmâdiddevle Ebi’l-Hayr b. Muvaffakiddevle Âlî et-Tabîb el-Hemedânî </small>
| doğum_yeri = [[Hamedan]]
| ölüm_tarihi    = [[1318]]
| ölüm_yeri  = [[Tebriz]]
| ikamet     = 
| çocukları  = 
| diğer_isimleri = 
| eğitim     = 
| meslek     = [[hekim]], [[yazar]], [[tarihçi]] ve [[vezir]]
| imza   = 
| ödülleri   = 
| website    = 
| dipnotlar  = 
}}
'''Reşîdüddîn Fazlullah-ı Hemedânî''' (1247 ila 1250, Hemedan - 1318, Tebriz)<ref>http://www.islamansiklopedisi.info/dia/ayrmetin.php?idno=350019</ref>, [[Parsim|Pers Yahudisi]] kökenli [[Müslüman]] [[hekim]]<ref name="apr">[http://www.britannica.com/eb/article-9062730 "Rashid ad-Din"]. Encyclopædia Britannica. 2007. Encyclopædia Britannica Online. Accessed 11 April 2007.</ref>, [[yazar]], [[tarihçi]] ve [[İlhanlılar]]'ın bir [[vezir]]idir.

== Hayatı ==
Reşidüddin Hamedani, [[Hamedan]]'da bir [[Yahudi]] aileden [[1247]] yılında doğmuştur.<ref name="apr" />. Reşidüddin Fazlullah'ın büyükbabası bir nedim (''saray mensubu'') olarak İlhanlı İmparatorluğu'nun kurucusu [[Hülagû Han]]'a hizmet etmiştir. Babası ise saray eczacısıdır. Bir eczacı oğlu olan Reşidüddin Fazlullah, hekimlik öğrenimini yapar ve bir eğitilmiş hekim olarak [[Hülagû Han]]'nın oğlu [[Abaka Han]]'a hizmet vermeye başlar. Otuz yaşında iken [[İslam]] dinine geçmiştir. Reşidüddin Fazlullah'ın siyasi itibarı çabuk yükselir, [[Kazvin (şehir)|Kazvin]] yakınındaki [[Sultaniye]]'de İlhanlı Büyük Vezir (''Sadr-ı Azam'', ''Sadrazam'') sarayında görev verilir. Reşidüddin bir vezir ve hekim olarak İlhanlı hanları [[Mahmud Gazan]] ve Muhammed Hüdabende'ye ([[Olcaytu]]) hizmet etmiştir.

Reşidüddin, [[Mahmud Gazan]]'ın kardeşi Olcaytu'nun 1304 yılında İlhanlı tahtına geçmesinden sonra vezir olarak kalır. [[1312]]'de işler kötüye gitmeye başlar. Onun meslektaşı Sa'd al-Dawla yetkisinden düşürülür yerine Ali Şah geçer, ve çok geçmeden Reşideddin Fazlullah aşağıya doğru düşmeye başlar. Olcaytu [[Ehl-i Sünnet|Sunnilik]] yerine [[Şiilik|Şiiliği]] benimseyince 1316 yılında öldürülür ve yerine oğlu [[Ebu Said Bahadır|Abu Said Bahadur]] geçer.

Bu dönemde sarayda oluşan Moğol-Şii hüküm savaşı sırasında [[1316]] yılında Reşidüddin Fazlullah Olcaytu'yu öldürdüğü gerekçesiyle tutuklanır, iki yıl sonra oğlu ile birlikte asılır.

[[1407]] yılında Timur'un oğlu Miranşah tarafından cesedi mezardan çıkarılmış ve [[Tebriz]]'de bir Yahudi mezarlığına tekrar gömülmüştür.

== Eserleri ==
* ''Cami’üt-Tevarih''  ([[Arapça]]: '''جامع التواريخ'''; ''ǧāmiʿu t-tawārīḫ'')
* Šuʿab-i panǧgāna ismindeki el yazması kitabı İstanbul'da bulunmakta ve şimdiye kadar hiç yayınlanmamıştır. Bu el yazması [[Arap]], [[Yahudi]], [[Moğol]], [[Frenk]] ve [[Çinliler]]in soyağaclarını (''şecere'') içerir.

=== Cami’üt-Tevarih ===
[[Dosya:Mohammed kaaba 1315.jpg|thumb|right|150px|Reşidüddin Hamedani'nin ''Cami’üt-Tevarih'inden'' bir minyatür, (yak. 1335), 605 yılında [[Muhammed bin Abdullah]]'ın [[Hacerü'l-Esved]]'i [[Kabe]]'ye yerleştirme hikayesini tasvir eder.]]
{{ana|Cami’üt-Tevarih}}

Bu ansiklopedik, [[Mahmud Gazan]]'dan, Moğollar ve onların hanedanlığını, sonraları [[Âdem]]'den Reşideddin Fazlullah'ın yaşadığı döneme kadar olan tüm tarihi kayıtları içerir. Bu kitabın ikinci cildinde yer alan "''Tarih-i Oğuzân ve Türkân''" adlı bölümüne dayanılarak [[Zeki Velidi Togan]] tarafından "[[Oğuz Destanı]]" adıyla yayımlanmıştır. Reşideddin Fazlullah, bu eserinde Uygurca Oğuz Kağan’dan istifade etmemiştir. Reşideddin kendisine yazılı olarak verilen Tarih-i Oğuzan’ı değiştirmemiş, yalnızca [[Kur’an]]’dan ayetler, bazı tarihi kayıtlar, İran edebiyatından ve [[Şehname]]’den şiirlerle süslemiştir. Kendisince bilinen bazı isimlere ekler yapmaktan hoşlanmıştır. Destanın eski zamanlara ait kısımlarında [[Orta Asya]]’nın [[Çin]] ile münasebetleri derin bir bilgiye dayandırılmıştır. Bu bir kitaptan alınmamış, halkın hatırında yaşayan rivayetlerden çıkarılmış olabilir. [[İnal Yabgu]] zamanından önceki hanlara ait kısmının ravilerin hafızasından ziyade, rivayetlere dayandığını gösteren izler vardır. Oğuz Kağan’nın seferleri arasında en dikkat çekeni Önasya ([[İran]], [[Mezopotamya]]) seferidir.

=== Hattatlık çalışma alanı: Rab' i-Rashidi ===
Reşideddin Fazlullah, [[Kazvin (şehir)|Kazvin]]'de çok sayıda [[hattat]] ve çizim yapan kimselerden oluşan ekiple, resimli kitapları üretmek için büyük bir yazıhane düzenler. Burada eski kitaplar tam bir doğrulukla kopyelenmiştir.

=== Tarihsel önemi ===
İki cilti günümüze kadar ulaşan ansiklopedi'nin, Cilt II ve III, [[İlhanlılar]]ı araştırmada çok değerlidir. İkinci ciltte [[Cengiz Han]]'dan sonra gelen hanları, buna karşın üçüncü ciltte [[İran]]'da hüküm süren [[İlhanlılar]]ı anlatır. [[Möngke|Möngke Han]]'ın saltanat dönemini anlatımında [[Alaaddin Ata Melik Cüveynî]]'nin  ''Ta' rīkh-i jahān-gushā'' ismindeki eseri Reşideddin Fazlullah'a büyük kaynak olmuştur.

== Notlar ==
{{Kaynakça}}

== Kaynakça ==
* [[Zeki Velidi Togan]], ''The composition of the History of the Mongols by Rashīd al-Dīn'', Central Asian Journal 7 (1962) {{en}}
* ''Encyclopaedia Judaica'', Jerusalem 1971, Band 13, sayfa 1365 {{en}}
* ''The Encyclopaedia of Islam''. New Edition. VIII.443. Brill, Leiden {{en}}

== Dış bağlantılar ==
* [http://weekly.ahram.org.eg/2003/634/_sup31.htm The Mongol siege of Mosul from a manuscript of Rashid Al-Din's Jami' Al-Tawarikh, 14th century] {{en}}

{{İranlı-taslak}}
{{tarihçi-taslak}}

[[Kategori:Hamedan (şehir) doğumlular]]
[[Kategori:14. yüzyıl bilim insanları]]
[[Kategori:Yahudi tarihçiler]]
[[Kategori:Orta Çağ Müslüman hekimleri]]
[[Kategori:Yahudi hekimler]]
[[Kategori:Yahudi kökenli Müslümanlar]]