Câmi'ut-Tevârîh sayfasının kaynağını görüntüle

[[Dosya:Mohammed kaaba 1315.jpg|thumb|right|250px|[[Reşidüddin Hamedani]]'nin ''Cami’üt-Tevarih'inden'' bir minyatür, (yak. 1335), 605 yılında [[Muhammed]]'in [[Hacerü'l-Esved]]'i [[Kabe]]'ye yerleştirme hikâyesini tasvir eder.]]

'''Câmi'ut-Tevârîh''' ([[Arapça]]: '''جامع التواريخ'''; ''ǧāmiʿu t-tawārīḫ''), [[Mahmud Gazan]]'dan, [[Moğollar]] ve onların hanedanlığını, sonraları [[Âdem]]'den [[Reşidüddin Hamedani]]’nin yaşadığı döneme kadar olan tüm tarihi kayıtları içeren bir [[kitap]]tır.

=== Yazarı ===
''Cami’üt-Tevarih'''in yazarı [[Raşit al-Din Hamadani|Reșìdeʿd-dìn Fazlullāh]] ([[1247]] – [[1318]]) [[Yahudi]] asıllı [[hekim]], [[yazar]], [[tarihçi]] ve [[İlhanlılar]]ın [[Fars]]lı bir veziridir.

=== İçerik ===
[[Dosya:GhazanConversionToIslam.JPG|thumb|right|[[Mahmud Gazan]] Han'ın [[İslam]]a dönüşü, ''Cami’üt-Tevarih'']]
''Cami’üt-Tevarih'', dört farklı ana bölümden oluşur;

==== Birinci bölüm ====
''Ta'rikh-i Gazani'', en kapsamlı birinci bölüm,
:* [[Moğol]] ve [[Türk boyları]]: Onların [[tarih]]i, [[Aile ağacı|soy ağaçları]] ve [[destan]]ları
:* [[Cengiz Han]]'dan [[Mahmud Gazan]]'nın ölümüne kadar dönemin [[Moğol]] tarihini içerir.

==== İkinci bölüm ====
:* [[1310]] yılına kadar [[Olcaytu]] (''Muhammed Hudabende '') saltanat dönemi tarihi
:* [[Avrasya]]'daki [[Moğol]] olmayan ırklar: 
:** [[Âdem]] ve oğulları
:** [[İslam]] öncesi [[Pers]] hükümdarları
:** [[Muhammed bin Abdullah|Muhammed]] ve [[Halife]]ler
:** [[Fars]]'da [[İslam]]i hanedanlıklar (''[[Gazneliler]], [[Harezm]] şahları, [[İsmailîlik|İsmailler]]'')
:** [[Türk boyları|Türkler]], 
:** [[Çinliler]], 
:** [[Yahudiler]], 
:** [[Frenkler]], 
:** [[Hintler]] gibi konuları içerir.

Kitabın ikinci cildinde yer alan "''Tarih-i Oğuzân ve Türkân''" adlı bölümüne dayanılarak [[Zeki Velidi Togan]] tarafından "[[Oğuz Destanı]]" adıyla yayımlanmıştır. [[Raşit al-Din Hamadani|Reșìdeʿd-dìn Fazlullāh]], bu eserinde [[Uygurca]] Oğuz Kağan’dan istifade etmemiştir. [[Raşit al-Din Hamadani|Reșìdeʿd-dìn]] kendisine yazılı olarak verilen Tarih-i Oğuzan’ı değiştirmemiş, yalnızca [[Kur’an]]’dan [[ayet]]ler, bazı tarihi kayıtlar, [[İran edebiyatı]]ndan ve [[Şehname]]’den [[şiir]]lerle süslemiştir. Kendisince bilinen bazı isimlere ekler yapmaktan hoşlanmıştır. [[Destan]]ın eski zamanlara ait kısımlarında [[Orta Asya]]’nın [[Çin]] ile münasebetleri derin bir bilgiye dayandırılmıştır. Bu bir kitaptan alınmamış, halkın hatırında yaşayan rivayetlerden çıkarılmış olabilir. [[İnal Yabgu]] zamanından önceki hanlara ait kısmının ravilerin hafızasından ziyade, rivayetlere dayandığını gösteren izler vardır. Oğuz Kağan’nın seferleri arasında en dikkat çekeni [[Ön Asya]] ([[İran]], [[Mezopotamya]]) seferidir.

==== Üçüncü bölüm ====
''Shu'ab-i panjganah'' (MS 2937) ismindeki [[Arap]], [[Yahudi]], [[Moğol]], [[Frenk]], ve [[Çinliler]]in soyağacı içerikli el yazması kitabı [[İstanbul]]'da [[Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi]]nde bulunmakta ve şimdiye kadar hiç yayınlanmamıştır.

==== Dördüncü bölüm ====
''Suwar al-akalim'', bir coğrafi incelemedir. O bilinen el yazması günümüze kadar ulaşamamıştır.

=== Cami’üt-Tevarih'e eşzamanlı el yazmaları ===

==== Arapça el yazmaları ====
İki bölüme ayrılmış, birisi [[Edinburgh Üniversitesi]]'nde (151 sayfa) ve ikincisi [[Profesör]] Nasser Davud Halili derlemelerinde (59 sayfa) bulunan eşzamanda yazılmış iki farklı baskı [[Arapça]] el yazmaları bulunur.

[[Edinburgh]]'daki bölüm, 41.5 × 34.2 [[santimetre]] ölçüsünde, sayfa başına 35 satırı kapsar ve [[Nesih]] ([[Arapça]]: '''نسخ''', ''nasakha'', ''naskh'') el yazısı ile yazılıdır.

==== Farsça el yazmaları ====
İki adet Farsça kopyaları [[İstanbul]]'da [[Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi]]nde saklanmaktadır.
* Ms. H 1653, [[1314]] tarihli [[Büyük Timur İmparatorluğu]] Sultan [[Şahruh]] daha geç dönemin toplamalarını kapsar.
* Ms. H 1654, [[1317]] tarihli, 118 resimli, 21 sayfalık Çin imparatorları betimlemesini içerir. Herhalde [[Raşit al-Din Hamadani|Reșìdeʿd-dìn Fazlullāh]] için kopyelenmiş olacaktır.

== Notlar ==
{{Kaynakça}}

== Kaynakça ==
* S. Blair, ''A compendium of chronicles : Rashid al-Din’s illustrated history of the world'', 1995, 2006 ISBN 1-874780-65-X {{ing}}
* S. Blair and J. Bloom, ''The Art and Architecture of Islam 1250 – 1800'', Yale University Press, 1994 ISBN 0-300-05888-8 {{ing}}
* O. Grabar, ''Mostly Miniatures: An Introduction to Persian Painting'', Princeton University Press, 2000 ISBN 0-691-04941-6 {{ing}}
* B. Gray, ''Persian painting'', Macmillan Publishers, 1978 ISBN 0-333-22374-8 {{ing}}
* B. Gray, ''The 'World history' of Rashid al-Din: A study of the Royal Asiatic Society manuscript'', Faber, 1978  ISBN 0-571-10918-7 {{ing}}
* D. T. Rice, Basil Gray (ed.), ''The illustrations to the “World History”'' of Rashid al-Din, Edinburgh University Press, 1976 ISBN 0-85224-271-9 {{ing}}
* [[Zeki Velidi Togan|A.Z.V. Togan]], ''The composition of the history of the Mongols by Rashid al-din'', Central Asiatic Journal, 1962, pp 60 – 72. {{ing}}

== Dış bağlantılar ==
* Paul Lunde ve Rosalind Mazzawi, [http://www.saudiaramcoworld.com/issue/198101/a.history.of.the.world.htm A History of the World], ''Saudi Aramco World'', Ocak 1981 {{ing}}
* [http://www.metmuseum.org/TOAH/HD/khan8/hd_khan8.htm Folios from the Jami' al-tavarikh], Timeline of Art History, [[Metropolitan Museum of Art]] {{ing}}
* [https://drive.google.com/file/d/0B7liBn5XLsAfWFh5Y21FcjBRVUU/edit?pli=1 Türk Tarihinin Ana Kaynaklarından Cemiüttevarih , Ord.Prof. M. Şemseddin Günaltay]

{{commonscat|Jami al-Tawarikh}}

[[Kategori:Fars edebiyatı]]