İlhanlılar sayfasının kaynağını görüntüle

{{Çoklu sorun|
{{Düzenle|Nisan 2012}}
{{kaynaksız}}
{{Uzman}}
{{Üslup}}
}}
{{Eski ülke bilgi kutusu
|kendi_dilindeki_adı       = (Farsca):  ایلخانان(İlhanan)<br/>(Moğolca):Хүлэгийн улс, (Hulagu-yn Ulus)
|tam_adı                   = İlhanlılar İmparatorluğu
|yaygın_adı                = 
|statü                     = İmparatorluk
|yönetim_biçimi            = [[Monarşi]]
|kuruluş_yılı              = 1256
|yıkılış_yılı              = 1336
|olay1                     = 
|olay_tarihi1              = 
|olay2                     = 
|olay_tarihi2              = 
|olay3                     = 
|olay_tarihi3              = 
|olay4                     = 
|olay_tarihi4              = 
|öncel1                    = Moğol İmparatorluğu
|bayrak_öncel1             =
|resim_öncel1              = 
|öncel2                    = Abbasiler
|bayrak_öncel2             = Black flag.svg
|öncel3                    = Eşrefoğulları Beyliği
|bayrak_öncel3             = 
|öncel4                    = Anadolu Selçuklu Devleti
|bayrak_öncel4             = Flag of Sultanate of Rum.svg
|öncel5                    = 
|bayrak_öncel5             = 
|ardıl1                    = Çobaniler
|bayrak_ardıl1             = 
|resim_ardıl1              = 
|ardıl2                    = Celayiriler
|bayrak_ardıl2             = 
|ardıl3                    = Muzafferiler
|bayrak_ardıl3             = 
|ardıl4                    = Eretna Beyliği{{!}}Eretna
|bayrak_ardıl4             = 
|ardıl5                    = Serbedâriler
|bayrak_ardıl5             =

|bayrak                    = Flag of the Ilkhanate.svg
|bayrak_altyazısı          = 
|bayrak_bağlantısı         = 
|bayrak_türü               = Bayrak

|arma                      = 
|arma_altyazısı            = 
|arma_bağlantısı           = 
|sembol_türü               =

|harita                    = Ilkhanate in 1256–1353.PNG
|harita_altyazısı          =

|başkent                   = [[Tebriz]]
|sürgündeki_başkent        = 
|latd =  |latm =  |latNS =  |longd =  |longm =  |longEW =

|slogan                    = 
|ulusal_marş               = 
|yaygın_diller             = [[Farsça]], [[Moğolca]]
|din                       = [[Budizm]], [[Tengricilik]], [[İslamiyet]]
|para_birimi               =

|yönetici1                 = [[Hülagû Han]]
|yönetici2                 = [[Ebu Said Bahadır]]
|yönetici3                 = 
|yönetici4                 = 
|yönetici_yılları1         = 1256-1265
|yönetici_yılları2         = 1316-1335
|yönetici_yılları3         = 
|yönetici_yılları4         = 
|yönetici_unvanı           = Han
|vekil1                    = 
|vekil2                    = 
|vekil3                    = 
|vekil4                    = 
|vekil_yılları1            = 
|vekil_yılları2            = 
|vekil_yılları3            = 
|vekil_yılları4            = 
|vekil_unvanı              =

|yasama_organı             = 
|meclis1                   = 
|meclis_türü1              = 
|meclis2                   = 
|meclis_türü2              =

|istatistik_yılı1          = 
|yüzölçümü1                = 
|nüfus1                    = 
|istatistik_yılı2          = 
|yüzölçümü2                = 
|nüfus2                    = 
|istatistik_yılı3          = 
|yüzölçümü3                = 
|nüfus3                    = 
|istatistik_yılı4          = 
|yüzölçümü4                = 
|nüfus4                    = 
|istatistik_yılı5          = 
|yüzölçümü5                = 
|nüfus5                    = 
|günümüzdeki_durumu        = 
|dipnotlar                 = 
}}
{{Moğol tarihi}}
'''İlhanlılar (İlhanlı) Devleti''', ([[Farsça]]: '''ایلخانیان''' ''Īlkhāniyān'' veya '''‏سلسله یلخانی‎''' ''Silsilaye Īlḫānī'') [[Cengiz Han]]'ın torunu [[Hülagû Han]] tarafından, merkezi [[Tebriz]] olmak üzere [[Azerbaycan]]'da kurulan [[Moğol]] devletidir (1256).

== Siyasi Tarihi ==
=== Hûlâgü Han ve büyük Ordusu ===

1243 [[Kösedağ Savaşı]]'nda Selçuklu Türklerini yenilgiye uğratan Moğollar [[Ötüken]] merkezine bağlı olmak üzere, [[İran]]’a geçerek 1256 yılında başkenti Tebriz olmak üzere İlhanlı yönetimini kurdular. (İlhanlı: Hana bağlı topraklar) Başında da [[Hülagû]] [[Han]] bulunmaktaydı. 1256 yılında [[Alamut Kalesi]]ni ele geçirerek [[Bâtınî]]ler'in çalışmalarına son verdiler. 1258 yılında ise Bağdatı işgal ederek halifeliğe son verdiler. Bu orduyu Memlûk'lü komutan [[Baybars]] mağlup etmeyi başarmıştır. Bu yenilgiden sonra Moğol İlhanlı devleti gerileme dönemine girmiştir ve bir süre sonra yıkılmıştır.

[[Azerbaycan]]'ı ele geçiren Hülagû Han, 1258'de [[Bağdat]]'ı alarak [[Abbasiler|Abbasî Devleti]]'ne son verdi. [[Anadolu Selçuklu Devleti]]'ni egemenliği altına aldı. Moğollar, Anadolu'nun bilim, kültür ve ticaret merkezleri olan kentlerini yakıp yıktılar ve yağmaladılar. Bu dönemde Anadolu'da ticaret geriledi. Türkler, Doğu ve Orta Anadolu'dan batı bölgelerine doğru göç etmek zorunda kaldılar. Moğollar, [[Anadolu Selçuklu Devleti]]'nin yıkılmasında önemli rol oynadılar. İlhanlılar döneminde Anadolu'nun büyük kısmı İlhanlılara'a ait olduğu için Orta Asya’dan Anadolu’ya yoğun Türkmen göçleri olmuştur.

İlhanlılar, Suriye ve Filistin'i işgalden sonra Mısır'a doğru ilerlemeye başladılar. Ancak Memlükler, [[Ayn-ı Câlut Savaşı]]'nda İlhanlıları yenilgiye uğratarak Filistin ve Suriye'den çıkardılar (1260). [[Memlûk Devleti|Memlûk]] Sultanı [[Baybars]], İlhanlıları ikinci kez [[Elbistan]]'da yenilgiye uğrattı (1277). Memlukler tarafından uğratıldıkları yenilgiler dışında savaş kaybetmediler.

İlhanlılar, [[Gazan Mahmud Han]] (1295-1304) zamanında Müslümanlığı kabul ettiler. Aslında bu bölgede(Iran'da)İslam zaten yaygındı. Bunla anlatılmak istenen idarecilerin görüş değişikliğidir; ancak ilhanlı yöneticilerin tam anlamıyla İslamı seçtikleri söylenemez ancak bölgedeki halkın Müslüman olması fikir değişikliğini kısmen de olsa sağlamıştır diyebiliriz yine de İlhanlıların Iran topraklarındaki Müslüman çoğunluğu baskı altında yaşıyordu. Çünkü İlhanlı yöneticiler gelişmekte olan Tibet Budizmi ve Diofizit'i ([[Nasturilik]]) teşvik ediyorlardı.

Gazan 1295'de Nevruz'un desteğiyle kuzeni Baydu'yu devirdi.[4] Yardımının karşılığı olarak Nevruz, Gazan'ı Müslümanlığı kabul etmeye razı etti. İslam'a girmesiyle beraber Gazan, adını Mahmud olarak değiştirdi. Ancak çeşitli kaynaklar Müslüman olmasına rağmen Moğol [[Şamanizm]]ini sürdürdüğünü ve [[Tengri]]'ye taptığını belirtirler. Gerçekten de Gazan hatır uğruna Müslüman olmuştu. Moğol şamanların İlhanlı İmparatorluğunda kalmalarına izin verilmiş ve nüfuzları hem Gazan hem de onun halefi Olcaytu saltanatında devam etmiş, ama daha sonra gerilemeye yüz tutmuşlardır.[5] Bundan önce [[Budizm]]'i benimsemişlerdi ve Müslümanlar'a karşı [[Hıristiyan]]larla ittifak kurmak istiyorlardı. 14. yüzyılın başlarında çıkan iç karışıklıklar sonucu İlhanlılar parçalandı (1336). İlhanlı topraklarının [[Azerbaycan]] bölümünde [[Çobanoğulları]], geriye kalan büyük bölümü üzerinde ise [[Celâyirliler Devleti]] kuruldu.

=== Son İlhanlar ===
[[Dosya:IranaftertheIlkhanate.png|thumb|sol|250px|İlhanlılar (1345)]]

İlhan [[Ebu Said Bahadır]]'in 1335'de ölümünden sonra İlhanlılar devleti çözülmeye başlamıştır. İlhan unvanı, 1335-1336 döneminde Arık Böke soyundan Arpa Ke'ün eline geçtikten sonra İlhan unvanı 1336-1357 döneminde yine Hulagu Hanedanı mensupları tarafından taşınmıştır., Fakat bunlar İlhan unvanını bölgesel devletlerin kuklaları olarak  taşımışlardır. Bunlardan [[Musa (İlhanlı)|Musa]] (1336–1337) Bagdad'da bulunan Ali Padişah'ın kuklası; [[Muhammed Han (İlhanlı)|Muhammed]]  ile [[Cihan Timur]] (1339–1340) [[Jalayırlılar]] kuklası; Satı hatun (1338–1339),   [[Süleyman Han|Süleyman]] (1339–1343) ve [[Anuşirvan]] (1343–1356) [[Çobanoğulları]] kuklası olarak İlhan unvanı taşımışlardır. Son olarak  Tagay Timur 14. yüzyıl ortasında soyunun Cengiz Han ve İlhanlılardan geldiğini iddia ederek Horasan ve Doğu Iran'da İlhan unvanını taşımıştır. Tagay Timur'un [[Sarbandarlar]] tarafından öldürülmesi ile İlhanlılar sona ermiştir.

{{Azerbaycan tarihi}}{{İran tarihi}}
== İlhanlı Hükümdarları Listesi ==

{| class="wikitable"
|colspan="10" align=center style="background-color:Lightgreen" |'''İlhanlılar (1221–1256)'''
|-
! #
! Taht ismi
! Asıl isim
! Resim
! Unvan
! Doğum-Ölüm
! Hükümdarlık başlangıcı
! Hükümdarlık sonu
! Aile bağlantıları
! Not
|-
| 1
| [[Hülagû|Hülagû Han]]
| 
| [[Dosya:HulaguAndDokuzKathun.JPG|80px]]
| Han, İlhan
| yak. 1217 – 8 Şubat 1265
| 1256
| 8 Şubat 1265
| [[Tuluy]]'un oğlu
| 
|-
| 2
| [[Abaka Han]]
| 
| [[Dosya:AbaqaOnHorseArghunStandingGhazanAsAChild.jpg|80px]]
| Han, İlhan
| 1234–1282
| 1265
| 1 Nisan 1282
| [[Hülagû|Hülagû Han]]'ın oğlu
| 
|-
| 3
| [[Ahmet Teküder|Teküder Han]]
| Ahmet
| [[Dosya:Tegüder recevant une ambassade.jpeg|80px]]
| Han, İlhan, Sultan
| ? – 1284
| 1282
| 1284
| [[Hülagû|Hülagû Han]]'ın oğlu
| Öldürüldü
|-
| 4
| [[Argun Han]]
| 
| [[Dosya:AbaqaOnHorseArghunStandingGhazanAsAChild.jpg|80px]]
| Han, İlhan, Sultan
| yak. 1258 – 7 Mart 1291
| 1284
| 7 Mart 1291
| [[Abaka Han]]'ın oğlu
| 
|-
| 5
| [[Gayhatu|Gayhatu Han]]
| 
| 
| Han, İlhan, Sultan
| ? – 1295
| 1291
| 1295
| [[Abaka]]'in oğlu
| Öldürüldü
|-
| 6
| [[Baydu|Baydu Han]]
| 
| 
| Han, İlhan, Sultan
| ? – 1295
| 1295
| 1295
| [[Hülagû|Hülagû Han]]'ın oğlu Toğay'ın oğlu
| Öldürüldü
|-
| 7
| [[Mahmud Gazan|Gazan Han]]
| Mahmud
| [[Dosya:Ghazan with wife at his court.jpg|80px]]
| Han, İlhan, Sultan
| 1271–1304
| 1295
| 1304
| [[Argun Han]]'ın oğlu
| 
|-
| 8
| [[Olcaytu]]
| Muhammed Hüdabende 
| [[Dosya:Majma' al-Tavarikh 001.jpg|80px]]
| Han, İlhan, Sultan, Hüdabende
| 1280 – 16 Aralik 1316
| 1304
| 16 Aralik 1316
| [[Argun Han]]'ın oğlu
|
|- 
| 9
| [[Ebu Said Bahadır]]
| 
| 
| Han, İlhan, Sultan, Alaaddin, Bahadır
| 2 Haziran 1305 – 1 Aralık 1335
| 1316
| 1 Aralık 1335
| [[Olcaytu]]'nun oğlu
|
|-
| 11
| [[Arpa Ke'un|Arpa]]
| Mahmud
| 
| Han, İlhan, Sultan, Kauen, Muezzeddin
| ? – 1336
| 1335
| 10 Aralık 1336
| [[Toluy]]'un oğlu Erikbüke'un oğlu Malik Timur'un oğlu Munk Han'un oğlu'un oğlu Suse'nin oğlu
| Öldürüldü
|-
| 10
| [[Musa (İlhanlı)|Musa]]
| 
| 
| Han, İlhan, Sultan, Nasereddin
| ? – 1337
| 12 Nisan 1336
| 1337
| [[Baydu]]'nun oğlu Ali'nin oğlu
| 
|-
| 12
| [[Muhammed Han (İlhanlı)|Muhammed]]
| 
| 
| Han, İlhan, Sultan, Muzafferiddin
| ? – 1338
| 1336
| 1338
| [[Hülagû|Hülagû Han]]'ın oğlu Mengü Timur'un oğlu Ambarcı'nın oğlu Il Timur'un oğlu Yul Kotlok'un oğlu
| 
|-
| 15
| [[Satı Hatun]] 
| 
| 
| Hatun
| yak.1300 –  1345'dan sonra
| 1338
| 1339
| [[Olcaytu]]'nun kızı
| 
|-
| 14
| [[Cihan Timur]]
| 
| 
| Han, İlhan, Sultan, İzzeddin
| ? – ?
| 1339
| 1340
| [[Gayhatu|Gayhatu Han]]'ın oğlu Ala-Fireng'un oğlu
| 
|-
|
| [[Süleyman Han|Süleyman]]
| 
| 
| Han, İlhan, Sultan
| ? – ?
| Mayis 1339
| 1345
| [[Satı Hatun]]'un kocasi. [[Hülagû| Hülagû Han]]'ın oğlu Yesmut'un oğlu Soga'nin oğlu Yusuf Şah'un oğlu
| 
|-
|
| [[Toğa Timur]]
| 
| 
| Han, İlhan, Sultan
| ? – 1353
| 1335
| 1353
| [[Yesügey|Yesugey Bahadir]]'un oğlu Cucukisar Tur'un oğlu Amakan'in oğlu Abakan'un oğlu Bababadir'in oğlu Sudi
| 
|-
|
| [[Anuşirvan]]
| 
| 
| Han, İlhan, Sultan, Adil
| ? – ?
| 1344
| 1357
| ? 
| 
|-
|}

=== İlhanlı Hükümdarları Soyağacı ===

{{soyağacı/başla|style=font-size:100%}}
{{soyağacı| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |}}
{{soyağacı| | Gen |y| Brt | | | | | | | | | | | | | |Gen=[[Cengiz Han|Temüçin]] |Brt=[[Börte|Börte Ujin]]<br>(''d''. 1162–''ö''. 1230)}}
{{soyağacı| | | | |!| | | | | | | | | | | | | | | | |}}
{{soyağacı| | | | Tol |y| Srq | | | | | | | | | | | |Tol=[[Tuluy]]<br>(''d''. 1193–''ö''. 1232) |Srq=[[Sorgagtani Beki]]<br>(''d''. 1198–''ö''. 1252)}}
{{soyağacı| | | | | | |!| | | | | | | | | | | | | | |}}
{{soyağacı| | | | | | Hkh |y| Dkh | | | | | | | | | |Hkh=1<br>'''[[Hülagû|Hülagû Han]]'''<br>(''b''. 1217–''d''. 1265)<br>[[İlhan]]<br>1256–1265 |Dkh=[[Dokuz Hatun]]<br>(''ö''. 1265)}}
{{soyağacı| | | |,|-|-|-|-|+|-|-|-|-|-|v|-|-|-|.| | |}}
{{soyağacı| | | Tek | | | Abq | | | | Tqa | | Mng | |Tek=3<br>'''[[Teküder|Teküder Han]]'''<br>(''d''. 1233–''ö''. 1284)<br>[[İlhan]]<br>1282–1284 |Abq=2<br>'''[[Abaka Han]]'''<br>(''d''. 1234–''ö''. 1282)<br>[[İlhan]]<br>1262–1282 |Tqa=Trqay |Mng=Mengü Timur}}
{{soyağacı| | | | |,|-|-|-|^|-|.| | | |!| | | |!| | |}}
{{soyağacı| | | | Arg | | | | Gkh | | Bdu | | Amj | |Arg=4<br>'''[[Argun]]'''<br>(''d''. 1258–''ö''. 1292)<br>[[İlhan]]<br>1284–1291 |Gkh=5<br>'''[[Gayhatu]]'''<br>(''ö''. 1295)<br>[[İlhan]]<br>1291–1295 |Bdu=6<br>'''[[Baydu]]'''<br>(''ö''. 1295)<br>[[İlhan]]<br>1295 |Amj=Ambarcı}}
{{soyağacı| | |,|-|^|-|.| | | |!| | | |!| | | |!| | |}}
{{soyağacı| | Gzn | | Olj | | Afg | | Ali | | Tmr | |Gzn=7<br>'''[[Mahmud Gazan|Gazan Han]]'''<br>(''d''. 1272–''ö''. 1304)<br>[[İlhan]]<br>1295–1304 |Olj=8<br>'''[[Olcaytu]]'''<br>(''d''. 1280–''ö''. 1316)<br>[[İlhan]]<br>1304–1316 |Afg=Alafireng |Ali=Ali |Tmr=Timur}}
{{soyağacı| | |,|-|-|-|(| | | |!| | | |!| | | |!| | |}}
{{soyağacı| | Sti | | Bsd | | Jtm | | Msa | | Uqt | |Sti=15<br>'''[[Satı Hatun]]'''<br>(yak. 1300–1345)<br>[[İlhan]]<br>1338–1339 |Bsd=9<br>'''[[Ebu Said Bahadır]]'''<br>(''d''. 1305–''ö''. 1335)<br>[[İlhan]]<br>1316–1335 |Jtm=14<br>'''[[Cihan Timur]]'''<br>[[Ilkhan]]<br>1339–1340 |Msa=10<br>'''[[Musa (İlhanlı)|Musa]]'''<br>(''ö''. 1336)<br>[[İlhan]]<Br>1336–1337 |Uqt=Yul Kotlok}}
{{soyağacı| | | | | | | | | | | | | | | | | | |!| | |}}
{{soyağacı| | | | | | | | | | | | | | | | | | Muh | |Muh=12<br>'''[[Muhammed Han (İlhanlı)|Muhammed]]'''<br>(''ö''. 1338)<br>[[İlhan]]}}
{{soyağacı| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |}}
{{soyağacı| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |}}
{{soyağacı/bitir}}

== Galeri ==
<center>
<gallery>
Dosya:HulaguAndDokuzKathun.JPG|'İlhan' Hülagû ve eşi [[Dokuz Hatun]] ([[Raşit al-Din Hamadani|Reşidüddin]] ''Camiût-Tevarih'' kitabından)]]
Dosya:Hulagu Baghdad 1258.jpg||[[Hülagû]]'ün [[Bağdat]] kuşatması ([[Raşit al-Din Hamadani|Reşidüddin]] ''Camiût-Tevarih'' kitabından)]]
Dosya:Mongol soldiers by Rashid al-Din 1305.JPG|Moğol askerleri ([[w:en:Rashid al-Din|Reşidüddin]] ''Camiût-Tevarih'' kitabından)
Dosya:AbaqaOnHorseArghunStandingGhazanAsAChild.jpg|Argun ve [[Abaka Han|Abaka]], Argun'un kolunda küçük Gazan
Dosya:GhazanBeingBreastfed.jpg|Argun'un eşi Bulukan Hatun
Dosya:HulaguInBagdad.JPG|[[Hülagû]]'nun son [[Abbasiler|Abbasi]] [[halife]]si [[Mustasım Billah]] önce hapis sonra da idam edilmişti (15. y.y)
Dosya:1281BattleOfHoms.JPG|[[İkinci Humus Savaşı]] ([[1281]]), Araplar (sağda) Moğolları (solda) yenmişti
Resim:IlkhanateSilkCircular.jpg|İlhanlılardan kalma olan, [[ipek]], [[pamuk]] ve [[altın]]dan oluşan ve birçok farklı [[motif]]le süslenmiş daire şeklinde bir [[ipek]] kumaş. Erken 14. yüzyıldan kalma olan eserin kökeninin [[İran]] veya [[Irak]] olduğu tahmin edilmektedir.
</gallery>
</center>

=== Ayrıca bakınız ===
* [[Ayn Calut Savaşı]]
* [[Birinci Humus Savaşı]]
* [[Humus Savaşı (anlam ayrımı)]]
* [[Yakutiye Medresesi]]

== Notlar ==
{{Kaynakça}}

== Dış bağlantılar ==
{{commons}}

* Aṭā Malek Covayni, ''Tārih-r jahāngošā'', 
** ed. Moḥammad Qazvini, 3 cilt., London and Leiden, 1912-37; {{Farsca}} 
** (Ing. Çev. John A. Boyle) (1958) ''The History of the World Conqueror'', 2 cilt., Manchester, {{ing}}
* [http://www.iranicaonline.org/articles/il-khanids-index  Encyclopedia Iranica'da Ilhanlilar] {{ing}}

[[Kategori:İlhanlılar| ]]
[[Kategori:VikiProje Tarih kaynak bekleyen maddeler]]