Oğuzlar sayfasının kaynağını görüntüle

{{Kaynaksız|tarih=Mayıs 2010‎}}
{{Diğer anlamı}}
'''Oğuzlar''', [[Oğuz Kağan Destanı]]'na göre 24 boydan ve [[Kaşgarlı Mahmud]]'un ''[[Divânu Lügati't-Türk]]'' eserine göre 22 boydan oluşan [[Orta Asya]] kökenli en kalabalık [[Türkler|Türk]] boyu. Günümüzde [[Türk]] nüfusunun çoğunluğu Oğuz boyundandır.{{fact}}

== Tarih ==
7. yüzyıl civarında konar-göçer bir yapıyla yer değiştirmeye başlamışlar ve coğrafi olarak [[Bizans İmparatorluğu]] kayıtlarına göre önce [[Balkanlar]]a yayılmışlardır. Oğuzlar, [[Türkiye]], [[Azerbaycan]], [[Türkmenistan]], [[İran]], [[Irak]], [[Suriye]], [[Mısır]]  ve Balkanlarda ([[Bulgaristan]], [[Romanya]], [[Yunanistan]], [[Makedonya Cumhuriyeti|Makedonya]], [[Kosova]], [[Sırbistan]]) yaşayan Türklerin atası sayılmaktadırlar.[[Dosya:oğuz.png|thumb|right|250px|center|Oğuzlar tablosu]]

Destanlara göre Oğuzlar [[Oğuz Han]]'ın 6 oğlu ve onların 4'er oğlundan meydana gelmişlerdir. Meydana gelen bu 24 boyun ayrı adı ve unvanları vardır. Bu bölümleme Oğuz Kağan Efsanesi'nden kaynaklanmaktadır

Bu boyların [[Bozoklar]] ve [[Üçoklar]] olarak ikiye bölünmesi ise daha sonradır. Bu iki ana kol arasında çıkan anlaşmazlıklar, boyların bir kısmının batıya göçmesine neden oldu. Bir kısmı da [[Göktürk Devleti]]'nin kurulması ve [[Ötüken]]'i işgali nedeniyle batıya göçmüştür (6. yüzyıl). Kalanlar Göktürk egemenliği altına girmiştir.

630'da ilk Göktürk devletinin zayıflayıp [[Çin]] kontrolü altına girmesiyle tekrar birleşmeye başlamışlarsa da [[İkinci Doğu Göktürk Devleti]] kurulunca fazla direniş gösteremeden tekrar egemenlik altına girdiler (7. yüzyıl sonları).{{fact}} 745 yılında İkinci Doğu Göktürk Devleti de yıkılınca batıya ve Çin'e göçmüş birçok Oğuz Boyu da [[Ötüken]]'e geri dönerek Kutluk Bilge Kağan'ın kurduğu [[Uygur Devleti]] çatısı altında birleşti. Altayların batısındaki ve Tanrı Dağları bölgesindeki Oğuz toplulukları ise Gök Türklerin batı kolu olan Türgiş ya da [[Türkeş]] Kağanlığına bağlı olarak varlıklarını sürdürdüler. 760'lı yıllarda bölgeyi ele geçiren Karluk boyunun kurduğu devlette yer aldılar. Bu boyun öncülüğünde Yağma ve Çiğil boylarının da katılımıyla kurulan Karahanlı Devleti içinde Oğuz boyları da vardı. 10. yüzyılda [[Hazar Denizi]]'nin doğusunda Oğuz [[Yabgu]] önderliğinde [[Oğuz Yabguluğu|ilk devletlerini kurdular]].{{fact}} 1000 yılında [[Kıpçaklar]] tarafından yıkılan bu devletten sonra Oğuzlar ikiye bölündü, bir kısmı kuzeye giderek bugünkü [[Kırım Tatarları|Kırım]], [[Kazak Türkleri|Kazak]], [[Hun Bulgarlar|Bulgar]] ve [[Tatarlar]]ın atası oldular; bir kısmı da [[Selçuk Bey]] önderliğinde güneye indiler, [[İslam]]ı kabul edip İslâm orduları hizmetine girdiler. Doğu'daki Oğuz kitlelerinin tarihi başka yönde gelişti. 840 yılında Uygur Devleti [[Kırgızlar]] tarafından yıkılınca Oğuzların asıl büyük göçü başladı ve [[Asya]]'nın dört bir tarafına ama daha çok kitleler halinde batıya göçtüler ve öteki kandaş boylarla birleştiler.

Oğuz kitleleri içinde Kınık boyundan olup ataları Selçuk'un adından ötürü [[Selçuklular]] olarak anılmaya başlayan bir kol [[Tuğrul Bey]] önderliğinde 1038 yılında [[Irak]] ve [[İran]]'da [[Büyük Selçuklu İmparatorluğu]]'nu kurdu. Etrafta dağınık yaşayan diğer Türk boyları da bu İmparatorluğa katıldı.{{fact}} 1040'da Merv yakınlarındaki [[Dandanakan Muharebesi]]'nde Gaznelileri yendiler.

Selçuklu egemenliği [[İran]], [[Horasan]], Merv, Irak, Suriye, Güney Kafkasya ve Anadolu'da bir asırdan fazla sürdü. Son büyük sultanları Sencer'in 1141'de Semerkant ile Buhara arasında bulunan Katavan mevkiinde Moğol kökenli Karahıtaylılar'a yenilmesi ile devlet çözülmeye başladı. 1153'te kuzeydoğudan gelen [[Karahıtaylar]] ve [[Karluklar]] tarafından imparatorluk yıkılınca Oğuzlar dağıldı. Dağılan bu boyların kimi [[Harzemşahlar]]a bağlandı, kimi [[Horasan]]'a, [[Kirman]]'a göçtü{{fact}}, kimileri de daha batıya gidip Irak'a, [[Suriye]]'ye yerleşti,{{fact}} kimileri de [[Anadolu Selçuklu Devleti]] 'ne katıldı. Bunlardan sonra kurulan [[Akkoyunlu]], [[Karakoyunlu]], [[Safevi Devleti|Safevi Devletleri]], Alemdarlar, [[Anadolu beylikleri]], [[Osmanlı İmparatorluğu]], [[Suriye]], [[Irak]] ve [[Azerbaycan]]'da çeşitli beyliklerde de [[Oğuz Kağan Destanı]] mevcuttu.

== Etimoloji ==
"Oğuz" daha doğrusu "Oguz" sözünün yapısına dair birçok görüş vardır. Etimoloji açıklamalarından birisi şu şekildedir: Ok+u+z "Oklar; boylar".

"Oğuz" sözü, kendi orijinal yapısı yanında, tarihte birçok şekilde kullanılmıştır. Bizanslar "Uz" der, Araplar "Guz" der.

== Teşkilat ==
Türk-Oğuz geleneklerine göre idarî ve sosyal teşkilat, ikili bir yapı oluşturmaktaydı. Bu geleneğe uygun olarak Oğuzlar, [[Bozoklar]] ve [[Üçoklar]] olmak üzere on ikişer boydan iki ana kola ayrılmışlardı. Her boyun, idarî ve sosyal mevkilerini yansıtan orun ve ongunları vardı.<ref name="Bulduk">{{dergi kaynağı |url=https://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:mfFux5r7-jAJ:dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/27/160.pdf+&hl=tr&gl=tr&pid=bl&srcid=ADGEESh8IJ49LYL4F9W6DRv4ai_wXqOjo4ZKLNbyMd6PKlXhecWB_sVz9_as3zAqo8QXe3nJgcH7vGBDlqObtg6AqfPmnUulw3dXmYtesG1WUV6AQzadJxn9SXSUHyT8imUD3Thht7C0&sig=AHIEtbQqzKXz6QdejKsv4eutpw7_ejYl6w |başlık=İdari ve Sosyal Açıdan Karakeçili Aşiretleri ve Yerleşmeleri |ilk=Üçler |son=Bulduk |dergi=[[Ankara Üniversitesi]] [[Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi|Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi]] Tarih Araştırmaları Dergisi |sayfalar=sf. 37 |yıl=1998}}</ref> Yine Oğuz geleneklerine göre Bozoklar hâkim unsur, Üçoklar ona tâbiydi.<ref name="Bulduk"/>

24 Oğuz boyunu önce iki kolda (Bozoklar ve Üçoklar) daha sonra Oğuz Han'ın 6 oğluna ve son olarak da onların 4 oğluna ayırmaktadır. Listelerin kaynakları, [[Kaşgarlı Mahmud]] ve 14. yüzyılda yaşayan Reşideddin'e dayanmaktadır. [[Reşidüddin Hamedani|Reşidüddin]] 24, Kaşgarlı Mahmut ise 22 boy saymaktadır.

{{soyağacı/başla}}
{{soyağacı| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | }}
{{soyağacı| | | | | | | | | | | | | | | | | OGZ | | | | | | | | | | | | | | OGZ=Oğuzlar}}
{{soyağacı| | | | | | | | | | |,|-|-|-|-|-|-|^|-|-|-|-|-|-|.| | | | | | | | }}
{{soyağacı| | | | | | | | | | BZK | | | | | | | | | | | | ÜÇK | | | | | | | BZK=[[Bozoklar]]|ÜÇK=[[Üçoklar]]}}
{{soyağacı| | | | | | |,|-|-|-|+|-|-|-|.| | | | | |,|-|-|-|+|-|-|-|.| | | | }}
{{soyağacı| | | | | | KBA | | YDD | | AKB | | | | BBÇ | | SEA | | İBY | | | KBA=''"[[Gün Han]]"''<br />[[Kayı boyu|Kayı]]<br />[[Bayat boyu|Bayat]]<br />[[Alkaevli boyu|Alkaevli]]<br />[[Karaevli boyu|Karaevli]]|YDD=''"[[Ay Han]]"''<br />[[Yazır boyu|Yazır]]<br />[[Döğer boyu|Döğer]]<br />[[Dodurga boyu|Dodurga]]<br />[[Yaparlı boyu|Yaparlı]]|AKB=''"[[Yıldız Han]]"''<br />[[Avşar boyu|Avşar]]<br />[[Kızık boyu|Kızık]]<br />[[Begtili boyu|Beğdili]]<br />[[Karkın boyu|Karkın]]|BBÇ=''"[[Gök Han]]"''<br />[[Bayındır boyu|Bayındır]]<br />[[Peçenekler|Beçenek]]<br />[[Çavuldur boyu|Çavuldur]]<br />[[Çepniler|Çepni]]|SEA=''"[[Dağ Han]]"''<br />[[Salur boyu|Salur]]<br />[[Eymür boyu|Eymür]]<br />[[Ulayundluğ boyu|Alayuntlu]]<br />[[Yüreğir boyu|Yüreğir]]|İBY=''"[[Deniz Han]]"''<br />[[İğdir boyu|İğdir]]<br />[[Büğdüz boyu|Büğdüz]]<br />[[Yıva boyu|Yıva]]<br />[[Kınık boyu|Kınık]]}}
{{soyağacı| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | }}
{{soyağacı| | | | | | ŞHN | | KRT | | TVŞ | | | | SNG | | UÇK | | ÇKR | | | ŞHN=Ongunu ''[[Şahin]]''|KRT=Ongunu ''[[Kartal]]''|TVŞ=Ongunu ''[[Tavşancıl]]''|SNG=Ongunu ''[[Sungur]]''|UÇK=Ongunu ''Uçkuş''|ÇKR=Ongunu ''[[Bayağı çakır kuşu|Çakır]]''}}
{{soyağacı| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | }}
{{soyağacı/bitir}}

== Ayrıca bakınız ==
* [[Türkmenler]]
* [[Türkiye Türkmenleri]]
* [[Türk Boylarının Tamgaları]]
* [[Oğuz Yabguluğu]]
* [[Berendiler]]
* [[Oğuz boyları listesi]]

== Kaynakça ==
{{Vikisözlük|Oğuz}}
* Fazlı Konuş, Selçuklular Bibliyografyası, (Temel Kaynakların Açıklaması ile Beraber), Konya 2006
{{kaynakça}}

{{Oğuz Boyları}}
{{Türk halkları}}

[[Kategori:Oğuzlar| ]]
[[Kategori:Türk mitolojisi]]